Historie GFM
Voor het ontstaan van het GFM waren er in Fryslân al Fryske Mounders actief. Ze hadden zich verenigd in verschillende werkgroepen. Zo was er een groep actief rond Leeuwarden, Heerenveen, Joure, Holwerd en Vrouwbuurt.
In de verslagen van deze werkgroepen ging het o.a. over een nationale molendag, over het vinden van molenaars die hun kennis wilden overdragen aan een stel vrijwillige molenaars, ook hier al de discussie over een Nederlands of Fries examen, over een inventarisatie over het wel en wee van alle molens in Fryslân, historische bijdragen over molens, over afgenomen examens, over het opzetten van een cursus, over een “molenverzegelcultuur, enz.
Zie hier: toen al veel beweging rond molens en hun bestaan.
In het voorjaar van 1974 is er sprake van een werkgroep. De motivatie voor het ontstaan van deze werkgroep is als volgt:
“Het ontstaan zit hem in het feit dat er nog maar weinig vrijwillige molenaars zijn en dat zij nu nog goed bereikbaar zijn via de lesmolens in Joure, Vrouwbuurt en Holwerd.
De bedoeling is om met elkaar in contact te blijven en ervaringen uit te wisselen over ieders “eigen toekomstige molens”.
Vandaar dat er in de werkgroep afgevaardigden van elke lesmolen zullen zitten, om op die manier het contact onderling in stand te houden.
Bovendien was het de taak om gezellige bijeenkomsten of dia- middagen of instructie -middagen (b.v. door een molenaar of de brandweer) voor de molenaars te organiseren.
De opleidingen zullen gelijk gericht moeten zijn en er moeten eventueel op meer plaatsen opleidingen starten.
Om enige informatie te geven over het één en ander is het de bedoeling dat er 4 keer per jaar een stencil zal verschijnen”.
Al wat hierboven is genoemd is tot stand gekomen met medewerking van stichting De Fryske Mole (DFM), waarvan deze werkgroep een onderdeel is.
In het verzorgde stencil van de werkgroep stond een uitnodiging voor de oprichtingsvergadering van “De Fryske Mounders” op 27 april 1974 om 14.00 uur te Vrouwenparochie in café Halma (zijingang) onder de Vrouwbuurster molen.
De agenda luidde als volgt:
- Opening.
- Notulen.
- Aanwijzing van afgevaardigden.
- Rondvraag.
- Sluiting.
- Bezichtiging van de Vrouwbuurstermolen.
Na een jaar van discussie en het zoeken naar de juiste weg is het zover: in een gestencilde brief wordt er verslag gedaan van de oprichtingsvergadering van de vereniging “Gild Fryske Mounders” op 23 mei 1975 in de kantine van Douwe Egberts te Joure.
Aanwezigen op deze vergadering zijn afgevaardigden van de Fryske Mounders, van het landelijke Gilde van Vrijwillige Molenaars en van stichting De Fryske Mole.
De heer Blankestijn opent namens het voorlopig bestuur de vergadering en geeft daarna het woord aan de heer Bokma, voorzitter van DFM.
De heer Bokma opent zijn bijdrage met de opmerking dat “hij de concept- statuten heeft doorgelezen en dat het daarin gestelde hem zeer positief overkomt”
In aansluiting stelt hij voor om over te gaan tot het kiezen van een bestuur. Het resultaat van deze verkiezing is:
Voorzitter: De heer Bootsma
Secretaresse: Mevrouw Weesies
Penningmeester: De heer De Boer
Lid: De heer Dijkstra
Lid: De heer Hofkamp
Lid: De heer Van Tilburg
Lid: De heer De Vos
De statuten worden voorgelezen en behoudens enkele kleine wijzigingen vastgesteld en aangenomen.
De oprichting van het GFM is een feit.
De vergadering wordt afgesloten door de heer Esman van het Landelijke Gilde van Vrijwillige Molenaars met het vertonen van een film over houtzaagmolen Poelenburg en het nachtmalen met de Wimmenumermolen in Egmond aan de Hoef.
Het is 24.00 uur als de voorzitter een ieder wel thuis toewenst.
Artikel 2 uit de statuten geeft het doel van de vereniging aan:
- Met Friese windmolens te draaien en voor zover mogelijk in bedrijf houden;
- Het bevorderen in de ruimste zin van het woord van het behoud van de Friese windmolens;
- Het verzorgen en bevorderen van de opleiding tot vrijwillige molenaar in de provincie Friesland voor zover mogelijk in samenwerking met het landelijke Gilde van Vrijwillige Molenaars;
- Het onderhouden en bevorderen van contacten met de overheid, particuliere instellingen, groeperingen en particulieren die één of meer van bovengenoemde doelstellingen nastreven;
- Verder alle overige geëigende middelen toe te passen, die voor het doel van de
Fryske Mounders bevorderlijk kunnen zijn.
Yn febrewaris 1976 wurdt fan boppesteande nochris ferslach dien yn it “blaadje” fan DFM en GFM. Tagelyk wurdt ek in oprop dien om it “blaadje” in eigen namme te jaan.
Easken dy’t steld wurde oan de namme binne:
- Koart en pakkend;
- It ferbân mei mûnen moat dúdlik wêze;
- Foarkar foar in Fryske namme.
Foar de winnaar sil der lyts pryske beskikber steld wurde.
Yn nûmer 2 fan it “blaadje”* wurdt de namme bekend makke. Der binne in soad dy’t in poging dien hawwe om in namme te betinken. Uteinlike winner wie de hear J. G. de Beer út Sint Jabik. De namme is: De Utskoat.
De heer De Beer ûnderbout de namme mei it folgjende gedichtsje:
As’t spinnekopke fleurich draaide
De wjukken draaiden om en om
Wat brûsde dan it polderwetter
Ta de útskoat út mei folle skom
Sa as it wetter ta de útskoat
Fûl brûzjend troch de krêft fan de wyn
Blaas sa it nijs dan fan de mûnen
Blijmoedich op de lêzers yn
Lit dan dit bledsje Utskoat hjitte
It nijs dat jim te sizzen haw
Komt dan ek ommers ta de útskoat
Allinken op de lêzers ta.
*It “blaadje” is troch de jierren hinne útgroeid ta in folweardich en kleurryk ferieningsorgaan ûnder de besielende einredaksje fan Gerben Wijnja.
Op 27 febrewaris 1976 is der wer in ledengearkomste west fan it Gild. It ledental is ûndertusken trochgroeid nei 60.
Der is ek in soad wurk makke fan de opliedingen en de eksamens. De namme fan Jan Coppens wurdt hjir ek by neamd. Hjoed de dei noch ien fan ús gekommiteerden.
Fierders wurd der melding makke fan inkelde bestjoersmutaasjes. Nije leden binne: mefr. P.C. de Jong út de Jouwer en de hear L. Sierkstra út Wytmarsum. De lêste is erelid fan GFM en op de nasjonale mûnedei 2015 keninklik ûnderskieden foar al syn ynset foar de mûnen.
Yn it Gild steane wy noed foar it Frysk! Sa wurdt yn De Utskoat fan septimber 1976 in oprop dien te helpen by in ûndersyk nei Fryske mûnebenamingen fan alle mûneûnderdielen c.q de mûndersfaktaal.
Ek yn de 70 ‘er jierren al folop oandacht foar de brânprevinsje (in poederblusser wurdt adfisearre), it Frysk, de biotoop, en de feiligens.
Yn Utskoat nû. 5 lêze wy oer in histoarysk momint: op 18 desimber 1976 wurdt it 1e Fryske Mounderseksamen ôfnommen ûnder tafersjoch fan It GFM. It wie op De Onderneming te Wytmarsum. De kandidaten wiene de hearen Jan Wúst en Henk Kingma. It eksamen waard ôfnommen troch de hearen L. Sierkstra as ynstrukteur, J.H.A. van Tilburg en C. Zijlstra as fakmûnders en de hear J. Wierstra as skriuwer.
Spitigernôch liet de wyn it dizze dei ôfwitte en koe de mûne net fongen wurde. Dit ûnderdiel is ferrjochte op 15 jannewaris 1977 op de mûne fan Sumar. Beide binne slagge en no noch aktyf as mûnder op De Eendracht te Anjum.
Yn in beheind histoarysk oersjoch fan it GFM kin men net om it folgjende hinne: yn Utskoaten fan 1979, 1981, 1990, 1991, 1995, 1996, 1997, 1999, 2003, 2013: in grut tal jierren fan praterij oer erkenning fan it Fryske diploma troch HM, gelikense status hjirfan ensafh. Nei sa’n 15 jier oerlis is der op 1 jannewaris 1998 in oerienkomst op haadlinen. Der is 5 jier (earst 3 jier en doe nochris mei 2 jier ferlingd) mei eksperiminteard. It is him net wurden. Ien en oar krige syn beslach op de gearkomste fan 20 novimber 2002:
Het werd een avond waarop belangrijke besluiten genomen moesten worden.
De samenwerking Gild Fryske Mounders en Gilde van Vrijwillige Molenaars stond op de agenda.
Het bestuur gaf de leden de volgende keus:
- Een afdeling van het landelijke gilde worden
- Zelfstandig verder gaan als Gild Fryske Mounders
Met een krappe meerderheid heeft de vergadering besloten niet op te gaan in het landelijke Gilde. Dit betekende dat er in Fryslân een eigen opleiding en een eigen examen bleef. Een gevolg was dat er aan een vrijage van 5 jaar een abrupt einde kwam. Het heikele punt vormde opnieuw de examinering.
Dit alles had tot gevolg dat het bestuur aftrad en plaats maakte voor een nieuw bestuur. De volgende leden stelden zich kandidaat: Piet de Vries, Frank Terpstra, Lidwien Rietveld, Jan Stolp en Gjalt de Groot. De kandidatuur werd door de vergadering aanvaard.
In de voorjaarsvergadering van 4 april 2003 namen ze het stokje over.
( voor een uitgebreide beschrijving verwijs ik naar Utskoat nummer 109 van maart 2003).
In het voorjaar van 2006 maak ik als leerling molenaar voor het eerst een ledenvergadering mee van GFM. Het totale pakket van inhoud, gezelligheid, entourage en sfeer maakte nogal indruk op mij. Sinds die tijd heb ik er eigenlijk nooit gemist. Ik voelde mij thuis bij deze club. Zo van: “Daar wil ik bij horen!”.
Toen mij werd gevraagd om de functie van voorzitter een aantal jaren over te nemen was mijn besluit gauw genomen. Sinds oktober 2010 doe ik dit met plezier.
Als ik terugkijk op de enthousiaste wijze waarop we samen ons jubileum hebben gevierd dan kan het niet anders dan dat we “grutsk binne op 40 jier Gild Fryske Mounders en op alles wat wy dêryn berikt hawwe, ús eigen identiteit koesterje en meielkoar opgeane nei it 50 jierrich jubileum!”
Dat betrouwen kinne wy hawwe want:
“Wy binne in libbene feriening mei in harstikke goede oplieding ta frijwillich mûnder. In grut tal lesmûnen steane ta ús beskikking, ús learmasters fersoargje mei passy de oplieding, kommitearden sjogge ta op in goed ferrin fan de ekamens. It risseltaat mei der wêze. Prosintueel dogge wy net ûnder foar it GVVM. Wy binne dêrmei in wichtige spiler yn de mûnewrâld. Fierders organisearje wy foar learlingen en mûnders in grut tal aktiviteiten.
Mûnders,learmasters, gekommitearden, redaksje fan de Utskoat, eltsenien dy’t de ôfrûne 40 jier op hokker wize him/har dan ek ynset hat foar GFM , mûnestichtingen en fierders GFM in goed hert ta draacht: bedankt jimme allegearre”.
Tot slot wil ik dit overzicht beëindigen met het aspect ”erkenning van ons diploma door DHM”.
Dit was de laatste 2 jaar onderwerp van gesprek tussen het GVVM, DHM en GFM. Het resultaat stelde teleur: geen erkenning. Eén en ander is gecommuniceerd op onze ledenvergaderingen.
Een praktijksituatie bracht het onderwerp opnieuw aan de rol. Eén van onze jonggeslaagde molenaars deed een verzoek om t.z.t. molenaar te worden in de regio van Utrecht met het Friese diploma op zak. Hij werd doorverwezen naar de opleiding van GVVM.
Hierover is enig mailcontact geweest.
Het laatste mailtje geven we u mee:
“De Friese gediplomeerde molenaars worden door Het Gilde gezien als geslaagd lid. Als ze lid worden van Het Gilde worden ze ingeschreven als geslaagd lid en zijn dan ook WA verzekerd net als alle leden van Het Gilde. Ze mogen dan ook zelfstandig draaien/malen. Echter bij de aanvullende verzekering (WA plus) gaat het niet goed. Deze verzekering dekt schade aan molens en heeft als voorwaarde dat de persoon in kwestie het getuigschrift van de Hollandsche Molen heeft. Bij de facultatieve ongevallenverzekering is er geen probleem. De meeste eigenaren zullen ook geen problemen maken als er een Fries gediplomeerde molenaar komt. Om het probleem van de WA plus verzekering op te lossen is het het handigst als de betreffende Friese molenaar ook lid en dus ook verzekerd bij het Gild blijft”.
Ik zou zeggen: “Waarvan akte”.
De contacten met GVVM zijn goed. Daar waar mogelijk werken we samen met respect voor wie we zijn.
Frits Bloem,
Voorzitter GFM en vrijwillig molenaar op koren- en pelmolen De Hond te Paesens.